امشاسپند | خدایان باستان

فَروَردینگان یا فرودُگ یکی از جشن‌های زرتشتی و روز برگزاری این جشن نوزدهم فروردین‌ماه است.

فروردین، جمع واژه «فَرورد» است (به معنای فروهرها) و ماه فروردین ماه فروهرها و این جشن در بزرگداشت فروهرهاست. فرودگ می تواند به معنای به زمین آمدن روح درگذشتگان باشد.
فروردینگان جشنی است برای یادبود روان درگذشتگان و از آنجا که در دین زرتشت، آیین‌های سوگواری به اشکالی که می‌شناسیم، وجود ندارد، این مراسم به صورت جشن برگزار می‌شود و مردم روان درگذشتگان را هم در شادی خود شرکت می‌دهند.
فَرَوَهَر (Faravahar)٬ یکی از نیروهای باطنی است که به باور زرتشتیان پیش از پدید آمدن موجودات، وجود داشته و پس از مرگ و نابودی آنها، به عالم بالا رفته و پایدار می‌ماند. این نیروی معنوی را که می‌توان جوهر حیات نامید، فناناپذیر است. (مانند روح در باورهای اسلامی)
در گاه‌شماری زرتشتی هر روز ماه با نام یکی از امشاسپندان و ایزدان نامیده می‌شود. در هر ماه، در روزی که با نام آن ماه همنام شود، جشنی برگزار می‌شود. جشن فروردینگان در روز ۱۹ فروردین (یعنی فروردین روز از فروردین ماه) برگزار می شود.
در این روز آیین خاصی در بزرگداشت روان درگذشتگان٬ بویژه در میان زرتشتیان یزد، با تشریفات خاصی برگزار می‌شود. در این جشن، زردشتیان سر مزار درگذشتگان خود می‌روند و هفت موبد لباس سپیدِ ویژه اجرای مراسم مذهبی بر تن کرده و اوستاخوانی می‌کنند، بیشتر هم سرودهایی از فروردین یشت می‌خوانند. شرکت کنندکان نیز با نیایش ِخود، بر روان و فروهر درگذشتگان درود می فرستند و برای خشنودی روان‌ها عود و کندر آتش می‌زنند و گل و گیاه و میوه و شمع و لرک (نوعی آجیل هفت مغز) بر سر مزار می‌گذارند و بعد از مراسم بین مردمان پخش می‌کنند و اگر کسی هم نذری دارد، در این روز نذرش را میان مردم پخش می‌کند. این مراسم در واقع گونه‌ای دعا یا در اصطلاح مسلمانان، فاتحه دسته جمعی برای شادی ارواح درگذشتگان است.

در اسطوره‌های اوستایی و باورهای زرتشتی٬ اَمُرداد ششمین امشاسپند است. این امشاسپندبانو نماینده جاودانگی و پایندگی و بی‌مرگی اهورامزدا است. همچنین اَمُرداد نگاهبان و پاسدار گیاهان و رستنی‌ها به شمار می‌رود. او گونه‌های گیاهان و جانوران را بر روی زمین گسترده است و سرسبزی و آبادانی سرزمین ها و افزونی رمه‌ها را برای انسان‌ها ارمغان می‌آورد.

«اَمُرداد» در اوستا اَمـِر ِتـاتْ (Amərətāt) و در پارسی امروز مرداد گفته می‌شود. بخش نخست واژه «اَ» در پارسی پیشوند نفی است، بخش دوم، مَر از ریشه‌ مصدری به معنی مرگ و بخش سوم، تات پسوند رسایی است، و روی‌هم صفتی است که معنی بی‌مرگی و جاودانگی می‌دهد.

دشمن امشاسپندمرداد و دیو هماورد او، زَریزدیو است که زمین و گیاهان را زهرآگین می‌کند تا پژمرده شوند و باعث پیری و مرگ می‌شود. همکاران او ایزدرَشن، ایزداَشتاد و ایزدزامیاد هستند و امشاسپندبانو خرداد همواره در کنار اوست.

در گاهﺷماری زرتشتی، برج پنجم هر سال خورشیدی و روز هفتم هر برج به نام این امشاسپند است. روز هفتم مردادماه (=اَمردادروز از اَمردادماه) جشن اَمردادگان برگزار می شود.
گل زنبق ویژه این امشاسپند زیباست.

در اسطوره‌های زرتشتی٬ دو امشاسپند هـَئوروَتات و اَمـِر ِتـاتْ (خرداد و مرداد) پیوسته در کنار یکدیگر یاد می‌شوند و در اوستای نو نیز این دو امشاسپند، پاسدارنده آب‌ها و گیاهان اند که به یاری مردمان می‌آیند و تشنگی و گرسنگی را شکست می‌دهند. به سبب ارتباطشان با آنچه که زندگی را حفظ می کند٬ پاسدار خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها برای انسان‌ها و موجودات دیگر هستند. جسم خاکی زرتشت یا «گوهر تن» نیز به آن دو سپرده شده‌است.
بنا بر نوشته‌‌های زرتشتی و پهلوی این دو امشاسپندبانو به همراه سپندارمذ در سمت چپ اهورامزدا می‌ایستند. هورمزد٬ «رسایی خرداد» و «جاودانگی امرداد» را به کسی خواهد بخشید که اندیشه و گفتار و کردارش برابر آیین راستی است.
همان‌طور كه این دو امشاسپند کنارهم و باهم ناميده‌ می‌شوند، دو دیو که هماورد این‌ دو هستند نیز همیشه در کنار هم هستند. زَريزدیو (زَئـيـری) ديو گرسنگی و دشمن امرداد است كه زهر می سازد و تَريزدیو (تــَئـيـری) نیز ديو تشنگی و دشمن امشاسپند خرداد است.
به رغم نقش بارز این دو امشاسپندبانو در اسطوره‌های زرتشتی٬ از آن‌ها كمتر از امشاسپندان دیگر یاد شده‌است. احتمالا نیایش های مربوط به این دو امشاسپند بلندپایه از میان رفته باشند. برخی پژوهشگران معتقدند نام دو فرشته هاروت و ماروت که که در قرآن آمده است احتمالا از نام اوستایی این دو امشاسپند یعنی هـَئوروَتات و اَمـِرتـاتْ برداشت شده‌‌ است.