آئین هندو یا هندوئیسم، دینی با سه هزار سال دیرینگی و میلیونها پیرو است. هندوگرایی پس از مسیحیت و اسلام سومین دین بزرگ جهان است.
معیارهای مشخصی در آیین هندو وجود ندارد و به دشواری می توان جنبه یا جنبه هایی از هندوئیسم را به عنوان ویژگی اساسی آن و بدین معنا که همه هندوها اساسا و به طور مشترک در آن شریک باشند نام برد. این دین چندگانه پرستی، یگانه پرستی، نگرش وحدت وجودی و نگرش الحادی را همزمان در خود دارد. این امر باعث شده که در طول زمان و در جوامع گوناگون هندو در سراسر جهان با تنوعی بعضاً گیجکننده در باورها و کردارها روبرو شویم. برخی از این شاخههای آیین هندو به شرح زیر است:
Main denominations
- Vaishnavism / Vishnuism
- Shaivism / Shiviti
- Shaktism
- Smartism
Other denominations
- Shrautism
- Suryaism / Saurism
- Ganapatism
- Kaumaram
- Indonesian Hinduism
Newer Movements
- Ananda Marga
- Arya Samaj
- Ayyavazhi
- Brahmoism
- Prarthana Samaj
- Ramakrishna Mission
- Sree Narayana Dharma Paripalana
- Swadhyay Parivar movement
- Sathya Sai Organisation
Purely Monotheistic Hindu sects
- Arya Samaj
- Brahmoism
- Ekasarana Dharma
- Kabir panth
- Lingayatism
- Mahima Dharma
- Radha Soami
- Sadh
- Vaikhanasas
اما علی رغم اختلاف عقاید و عبادات، جنبه های ویژه ای در دین هندوئیسم وجود دارد که سبب پیوند پیروان آن با یکدیگر می شود، هرچند که ممکن است این پیوند ضعیف باشد. عقاید خاصی وجود دارد که به نظر می رسد اکثریت قابل ملاحظه ای از هندوها به آن معتقدند و همچنین آداب و مراسم خاصی وجود دارد که کم و بیش در میان آنان مشترک است.
اعتقاد به صحت و نفوذ وداها و تعلق داشتن به یکی از چهار وارنا از نشانه های اساسی هندو بودن است. در کنار وداها، یک هندوی معمولی، رامایانا، مهابهاراتا و بهگودگیتا را به عنوان کتب مقدس مورد احترام قرار می دهد و اغلب سطوری از آنها را به عنوان عملی مقدس تکرار می کند.
می توان گفت آیین هندو چهار اصل اساسی و پایه دارد. این باورهای پایه عبارتند از باززایی (سمسارا)، امکان رهایی از باززایی توسط رستگاری (موکشا)؛ و باور به قوانین کارما (هر چه بکاری همان بدرَوی) و رفتار بر اساس دارما (نظم ذاتی و درونی اشیاء و پدیدهها). روش زندگی هندوها پیرامون این مفاهیم شکل میگیرد.
سمسارا به چرخهٔ زندگی و مرگ و انتقال روح از جسم مرده به جسمی تازه و تکرار زایش و مرگ گفته میشود. به باور هندوان این چرخه تا زمانی که روح از آلودگیها، غفلتها و نادانیها پاک نشده است ادامه مییابد. اما این زایشهای دوباره و دوباره در باور هندو چیز مطلوبی نیست، بلکه نشانه اسارت روح است که سبب رنج می شود و هدف اصلی هر انسان هندو باید این باشد که این چرخه باززایی رها شود.
بنابراین هندوان به مفهومی به نام موکشا باور دارند. موکشا یعنی رهایی از چرخه سمسارا و در باور هندو به سه راه ممکن است: راه معرفت، راه عدم دلبستگی یا عدم تعلق، و راه بندگی خدایان. موکشا زندگی ابدی است که در آن روح از همه درد و رنج ها آزاد می شود و ماهیت روحانی پاک و اصلی خود را باز می یابد